Weefseldonatie stap voor stap

Goed om te weten:

• Bij intacte circulatie ga je over op de orgaandonatie­procedure
• Alle stappen van het weefseldonatieproces zijn vastgelegd in het Modelprotocol weefseldonatie
• Is de donor minderjarig (jonger dan 18)? > Ga naar het protocol Kind als donor
• Het lichaam wordt bij voorkeur binnen 6 uur na overlijden gekoeld in een koelcel. Koelplaten zijn onvoldoende.

Handige informatie en documenten

• Donatieformulier - downloaden of bestellen voor arts in ziekenhuis
• Weefselvragenlijst die NTS hanteert bij aanname van een weefseldonor
• Procedure weefseldonatie voor de 1e lijn
• Werkinstructie voor doktersassistent of triagist
• Werkinstructie mortuarium-medewerkers
• Aandachtspunten bij opbaren na weefseldonatie - voor artsen in gesprek met naasten

Stap 1. Controleer de criteria en de contra-indicaties voor donatie

Je hoeft niet te raadplegen bij: 

• onbekende identiteit
• langer dan 24 uur overleden
• jonger dan 12 jaar - niet geregistreerd in het Donorregister, weefseldonatie wel mogelijk na toestemming ouder(s)
• 1 of meerdere contra-indicaties. Lees de voorwaarden voor weefseldonatie

De belangrijkste medische contra-indicaties:

1. Er was sprake van een degeneratieve neurologische aandoening van onbekende oorsprong of met een mogelijke prionachtige pathogenese (bijv. dementie, Parkinson, MS of ALS).
2. Er was sprake van een hematologische maligne of premaligne aandoening op het moment van overlijden of in het verleden (bijv. leukemie, maligne lymfoom, Kahler, MGUS, myelodysplastisch syndroom, polycythemia vera).
3. Er was sprake van een gemetastaseerd melanoom.

Een solide maligniteit en een bacteriële sepsis zijn géén contra-indicaties voor oogweefseldonatie.

Neem bij twijfel over de geschiktheid van de patiënt voor weefseldonatie contact op met het Orgaancentrum via 071 - 579 57 95.

Is COVID-19 een contra-indicatie voor weefseldonatie?

COVID-19 is een contra-indicatie voor weefseldonatie als er sprake is van:

• een klinisch bewezen infectie of hoge verdenking op infectie met SARS-CoV-2 ten tijde van overlijden of in de 4 weken voor overlijden.
• én de donor minder dan 7 dagen symptoomvrij is.

Er zijn geen postmortale keel- en/of neusswabs nodig en een postmortale COVID-19 test is niet meer vereist voor weefseldonatie.

Stap 2. Raadpleeg voor het donatiegesprek het Donorregister

Raadpleeg het Donorregister via het Orgaancentrum van de NTS: 071 - 579 57 95. (24/7). Houd de volgende gegevens bij de hand:

• Patiënt: Burgerservicenummer, naam, voorletter(s), geboortedatum, geslacht, adres.
• Behandelend arts: BIG-registratienummer, centrum of praktijknaam en plaats en telefoonnummer waarop hij bereikbaar is. 

De triagist of assistent van de huisartsenpost mogen ook het Donorregister raadplegen (zie werkinstructie voor doktersassistentes en triagisten). 

Meld bij een niet-natuurlijke dood of bij een minderjarige (<18 jaar) het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer. In het geval van een niet-natuurlijke dood moet de officier van justitie toestemming geven voor de weefseldonatie. Het aanmelden van de donor is al mogelijk voordat deze toestemming er is. Lees meer over donatie niet natuurlijke dood.

Stap 3. Het gesprek met de nabestaanden

Bespreek donatie met de nabestaanden. Nabestaanden zijn de familieleden inclusief partner tot en met de tweede graad. Mensen die de donor hebben gekend zijn naasten.

• Indien 'Ja'-registratie of 'Geen bezwaar': informeer de naasten over de wens van de overledene.
• Indien 'beslissing nabestaanden' of 'specifiek persoon' of blokkade/geen registratie: vraag toestemming.
• Indien 'nee'-registratie: informeer de naasten.

Uitleg procedure en hoe de patiënt er na afloop uitziet

In het gesprek kunnen naasten vragen hebben over de procedure of hoe de patiënt er na afloop uitziet. In het modelprotocol (hoofdstuk 5.2) staat per type weefsel uitgelegd:

• hoe dit wordt gebruikt
• hoe de procedure verloopt
• aandachtspunten bij het opbaren van de donor

Aanvullende vragen na de toestemming

Na toestemming van de nabestaanden kan het zijn dat er nog aanvullende vragen beantwoord moeten worden. Vraag daarom aan nabestaanden of ze komende uren bereikbaar zijn. Belangrijke vragen zijn: 

• Is de patiënt het afgelopen jaar op reis geweest buiten Nederland? En wanneer en waarheen (specifieke plaats of regio kan van belang zijn).
• Willen de nabestaanden geïnformeerd worden met een uitname- en resultatenbrief? Vraag dan de contactgegevens.

> Meer over voorbereiden donatiegesprek

Stap 4. Meld de donor aan bij de Nederlandse Transplantatie Stichting

Meld de donor telefonisch aan bij het Orgaancentrum op 071 - 579 57 95 (24 uur per dag). Houd alle medische gegevens bij de hand. Een OC-medewerker neemt algemene medische, weefselspecifieke en praktische vragen met je door. Dit is de weefselvragenlijst die de NTS hanteert bij aanname van een weefseldonor. 

Bij een niet-natuurlijke dood of een minderjarige (<18 jaar), meldt u het overlijden aan de gemeentelijke lijkschouwer. De officier van justitie moet dan toestemming geven voor de weefseldonatie. Aanmelden van de donor is al mogelijk voordat deze toestemming er is. Lees meer over donatie na niet-natuurlijke dood.Het heeft de voorkeur om de weefseldonatie te verrichten voorafgaand aan eventuele obductie. Voor hartklepdonatie is dit zelfs een vereiste.

Na aanmelding starten de voorbereidingen op weefseluitname:

• Het lichaam wordt bij voorkeur binnen 6 uur gekoeld in een koelcel. Koelplaten zijn onvoldoende. Als een donor niet in het ziekenhuis overlijdt, dient hij binnen 6 uur in het mortuarium of bij een uitvaartonderneming gekoeld te zijn. Als het lichaam niet gekoeld kan worden, dan moet uitname binnen 12 uur na overlijden plaatsvinden. Hartkleppen en bloedvaten kunnen dan niet meer gedoneerd worden.
• Voor de donatieprocedure mag de donor niet gekleed worden. Is dit wel het geval, dan kan de donatie niet doorgaan.

> Verder lezen over voorbereiding en uitname in Modelprotocol