Naomi Nathan, directeur van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) is blij met deze trend: ‘Meer mensen willen én kunnen doneren. Door de actieve donorregistratie is er van meer mensen duidelijk wat zij willen na hun overlijden, dat is belangrijk. En door medische innovaties kunnen steeds meer overledenen doneren. De gift van een orgaan- of weefseldonatie kan daardoor beter worden benut. Zo kan donatie steeds meer mensen redden en levens verrijken.’
Orgaandonatie en transplantatie in cijfers
In 2024 doneerden 360 mensen na overlijden één of meer organen voor transplantatie. Per donor waren dat gemiddeld 3 organen. Er vonden 1.066 orgaantransplantaties plaats met organen van overleden donoren.
Invloed gewijzigde Donorwet op groei donoren
Elke inwoner van Nederland staat sinds 2021 in het Donorregister en wordt daarmee gevraagd een keuze te maken over orgaan- en weefseldonatie: actieve donorregistratie. Sindsdien steeg het aantal mensen met een 'ja'-registratie. En kwam er een categorie bij: mensen die met toestemming in het Donorregister staan op basis van een 'geen bezwaar’-registratie. Hiermee is de kans toegenomen dat patiënten met een orgaan of weefsel geholpen kunnen worden.
Verdubbeling harttransplantaties
Daarnaast heeft innovatie een positieve invloed op het aantal orgaandonoren. Naomi Nathan: ‘Met name perfusie speelt hierin een grote rol: het spoelen van organen met een (zuurstofrijke) vloeistof. Door deze methode kunnen organen beter dan vroeger onderzocht en gekeurd worden voor de transplantatie. We zien dat hierdoor meer organen getransplanteerd kunnen worden. En doordat beter zichtbaar is wat de kwaliteit van een orgaan is, konden criteria van wie donor kan zijn verruimd worden.’ Bij harttransplantaties leidde perfusie tot een verdubbeling van het aantal transplantaties: van ongeveer 40 harttransplantaties per jaar tussen 2016 en 2021 naar 79 in 2024.
Ook orgaandonatie na euthanasie speelt mee in de groei van het aantal orgaandonoren: in 2024 vond 32 keer orgaandonatie plaats na euthanasie. Dit is een toename ten opzichte van 2023, toen dit 24 keer plaatsvond. Dit aantal is meegenomen in het totaal van 360 overleden donoren.
Omdat de verschillende factoren van invloed zijn op elkaar, is het moeilijk in percentages uit te drukken wat de invloed van elke factor apart is.
Weefseldonatie: duizenden levens verrijkt
In 2024 doneerden 2.775 overledenen één of meer weefsels, zoals oogweefsel, hartklep, huid- en botweefsel. De stijging van 232 donoren ten opzichte van 2023 komt doordat meer mensen toestemming hebben gegeven voor weefseldonatie na hun overlijden. Daarnaast konden ook hier de criteria van wie donor kan zijn worden verruimd door nieuwe inzichten en in overleg met professionals.
Hierdoor kunnen patiënten die wachten op transplantatie van donorweefsel eerder en beter geholpen worden. Naomi Nathan: ‘We hebben het vaak over orgaandonatie omdat dit levens redt, maar vergeet niet: met weefseldonatie wordt de kwaliteit van leven van heel veel mensen sterk verbeterd. Denk aan donorhuid voor patiënten met brandwonden en andere wonden die moeilijk genezen. En de transplantatie van hartkleppen bij baby's met een hartafwijking of bij volwassenen die met spoed een nieuwe hartklep nodig hebben.’
Een hartkleptransplantatie vond in 2024 155 keer plaats. Er vond 2.039 keer een hoornvliestransplantatie plaats, dit is een kleine stijging ten opzichte van 2023 (1.947 keer). Met bot- en huidweefsel kan één donor meerdere ontvangers helpen. Deze transplantaties vonden veelvuldig plaats.
Donatie bij leven
Het aantal nierdonaties bij leven daalde met 4%, er vonden in 2024 487 niertransplantaties plaats met een nier van een levende donor. Er waren 35 levertransplantaties met een stuk lever van een levende donor. Een transplantatie met een orgaan van een levende donor kan ervoor zorgen dat een patiënt minder lang hoeft te wachten. Of dat iemand voor wie moeilijk een passend orgaan te vinden is op basis van medische kenmerken, toch een passend orgaan vindt.
Donoren blijven nodig
‘Ondanks het positieve nieuws dat er in 2024 meer mensen geholpen konden worden met een transplantatie, blijven orgaan- en weefseldonoren hard nodig. Er is nog steeds een grote groep patiënten die afhankelijk is van een transplantatie,’ meldt Nathan. Op 31 december 2024 stonden er 1.415 patiënten op de wachtlijst voor een orgaan van een overleden donor. De meeste van hen wachten op een niertransplantatie: 1.067 mensen. Voor oogweefsel staan bijna 1.000 patiënten op de wachtlijst. Hoe meer en breder aanbod er is van organen en weefsels, hoe eerder patiënten een transplantatie kunnen ondergaan.