Vanaf 1 juli 2020 hoeven naasten bij een ‘ja’- of ‘geen bezwaar’-registratie alleen nog te worden geïnformeerd over de registratie van de overledene in het Donorregister. Nabestaanden hoeven geen toestemming te geven, omdat de donor die al heeft gegeven. ‘Maar met het oog op de zorgvuldigheid is het belangrijk dat nabestaanden wel tijd en ruimte krijgen om op het besluit van de overledene te reageren’, vindt dr. Hans Fiolet (MUMC+), voorzitter van de werkgroep die de Kwaliteitsstandaard Donatie samenstelde.
De kwaliteitsstandaard kwam er op verzoek van het ministerie van VWS en naar aanleiding van de motie Nooren, die de Eerste Kamer aannam tijdens de behandeling van het wetsvoorstel. De werkgroep bestond uit artsen, verpleegkundigen, ethici en vertegenwoordigers van verschillende belangengroepen. De kwaliteitsstandaard kwam in vier plenaire sessies tot stand en is getoetst door het Zorginstituut Nederland. Het Zorginstituut oordeelde dat aan alle eisen voor het opstellen een kwaliteitsstandaard voldaan is.
Ja of geen bezwaar
De kwaliteitsstandaard vertaalt de wet naar de praktijk. Veel aandacht gaat uit naar de registratie ‘geen bezwaar’. Deze registratie geldt wanneer iemand zijn wens ten aanzien van orgaan- of weefseldonatie niet actief vastlegt in het Donorregister.
De kwaliteitsstandaard maakt duidelijk dat er in de praktijk geen verschil is tussen ‘ja’ en ‘geen bezwaar’: beide betekenen toestemming voor donatie. Om deze gelijkstelling mogelijk te maken, is in de kwaliteitsstandaard heel helder vastgelegd dat de naasten altijd betrokken worden bij de donatie. Indien nodig kunnen nabestaanden aangeven dat zij denken dat de registratie in het Donorregister niet overeenkomt met de wens van hun geliefde. Bijvoorbeeld omdat hun geliefde niet in staat was om een keuze vast te leggen. De arts gaat vervolgens in gesprek met de nabestaanden.
‘Als nabestaanden bezwaren hebben tegen de registratie in het Donorregister, dan moeten zorgprofessionals onderzoeken waar de nabestaanden behoefte aan hebben’, zegt Abele Reitsma, die namens de Stichting Bezinning Orgaandonatie in de werkgroep zat. ‘Dat vergroot de kans dat nabestaanden na afloop tevreden terugkijken op het proces. Het betekent niet per se dat ze het eens moeten zijn met de donatie. Het betekent dat ze zich gehoord voelen en vrede hebben met de beslissing van hun geliefde.’
Juiste informatie geven
De kwaliteitsstandaard benadrukt ook het belang van goede voorlichting. ‘Het traject van afscheid nemen en een eventuele donatie is voor naasten een heel complex proces, waar zij van tevoren geen weet van hebben’, zegt werkgroeplid en donatie-intensivist Meint Volbeda (UMCG). ‘Het is dus belangrijk om de tijd te nemen om alles goed uit te leggen. Ook moet alle informatie over de planning kloppen, zodat die niet later herzien hoeft te worden.’
Lees hier meer over de Kwaliteitsstandaard Donatie.