Ervaringen met een nieuwe functie: OPTC

Waarom een OPTC?

In de Wet op de orgaandonatie is vastgelegd dat er een scheiding moet zijn tussen de donatie- en transplantatiekant. Dus ook in de taakverdeling van professionals. Viona de Moulin, senior beleidsmedewerker bij de Nederlandse Transplantatie Stichting: ‘Met de komst van de OPTC is dit nu goed geborgd. Voorheen werd zowel donatie als de afhandeling van het aanbod door de orgaandonatiecoördinator (ODC) georganiseerd. Sinds de invoering van de OPTC zijn ODC’s actief aan de donatiekant en de OPTC’s aan de transplantatiekant.'

Wat zijn nu de taken van een ODC en OPTC?

De ODC beoordeelt de medische gegevens van een potentiële donor en heeft contact met de donorfamilie. Ook meldt de ODC de donor aan bij Eurotransplant. Van daaruit belt Eurotransplant nu de OPTC om een orgaan aan te bieden. In overleg met de transplantatiearts schat de OPTC in of het donororgaan geschikt is en of het geaccepteerd wordt voor een ontvanger. Er is daarmee voor organen nu een vast intern aanspreekpunt in het transplantatiecentrum en er zijn korte lijnen met de transplantatieartsen. De nieuwe situatie geldt voor het hart, de longen, de lever, de pancreas en de dunne darm. In de loop van 2023 is de OPTC-functie in alle vier de Nederlandse multi-orgaantransplantatiecentra ingevoerd.

Training

De OPTC is vaak al opgeleid tot orgaanperfusionist. Voor de extra coördinerende taken en het afhandelen van het aanbod was er een speciale training. Want hoe beslis je nu of een donororgaan geschikt is? Wat is het juiste moment om met een specialist te gaan overleggen? Deze vragen kwamen aan bod in een NTS-training in samenwerking met Eurotransplant. Hier was ook een ODC bij, die dit werk voorheen deed en goed alle ins en outs kon vertellen.

Hoe verliep de implementatie?

De Moulin: ‘De eerste indruk is dat de implementatie efficiënt is verlopen. Het contact tussen de ODC’s en de OPTC’s gaat goed. Er zijn nog wat verbeterpunten, maar we hebben er vertrouwen in dat dit een leerproces is.' Vanuit ODC’s is de zorg geuit dat de nieuwe manier van werken bij hen tot kennisverlies van de transplantatiekant van het proces kan leiden. De Moulin: ‘Het klopt dat de ODC’s het proces nu niet meer van begin tot eind meemaken. Ze blijven een essentiële schakel in de orgaanketen en we denken als NTS samen met de centra na hoe we kunnen zorgen dat bij iedere schakel in de keten een maximum aan kennis blijft bestaan. Zo is er door de NTS in december 2023 een dag samen met ODC’s en OPTC’s georganiseerd, waarin we onder andere verbeterpunten in het proces hebben geïdentificeerd en casuïstiek is besproken.'

Ervaringen uit het veld

Claire van der Riet - OPTC in het UMCG

'In juli 2022 ben ik als orgaanperfusionist in het UMCG gestart, in januari 2023 is deze functie overgegaan in die van OPTC. Zodra bekend werd dat wij als perfusionisten een uitbreiding van ons takenpakket kregen, hebben we nauw contact met de ODC’s gehad. Dit heeft in belangrijke mate bijgedragen aan een soepele overgang. We hebben in het UMCG lesdagen per orgaan gekregen, colleges van medisch specialisten gevolgd en onderwijs gekregen over het allocatieproces. Hier waren ook steeds ODC’s bij betrokken, die we veel vragen konden stellen.'

'In de functie van OPTC word je eerder in het transplantatie- en allocatieproces betrokken. Vroeger kreeg ik als perfusionist pas een telefoontje wanneer een orgaan definitief geaccepteerd was. Nu weet ik al veel eerder dat er iets gaat spelen en waar een orgaan vandaan gaat komen. Deze uitbreiding maakt ons werk soms ook wel een stuk intensiever. Soms ben je een hele nacht bezig met het allocatiegedeelte en moet er gedurende de dag nog een orgaan op de perfusiemachine worden aangesloten. Wat erg helpt, is dat we nog steeds laagdrempelig bij onze ODC-collega’s om advies kunnen vragen.’

Claire van der Riet - OPTC — 'Nu weet ik veel eerder dat er iets gaat spelen of waar een orgaan vandaan komt'

Anja Vogelzang - ODC in het UMCG

‘Sinds de overgang naar de nieuwe structuur zijn onze vierentwintiguursdiensten wat rustiger geworden. Het voordeel is dat ik ’s nachts minder gestoord word. Het donatieproces op de intensive care kent voor de ODC’s nu een duidelijker einde van de de procedure, namelijk wanneer je de donor hebt aangemeld bij Eurotransplant. Je bent dan uit beeld tot een OPTC belt voor aanvullende gegevens, of wanneer een centrum een orgaan heeft geaccepteerd. Dat is het punt waarop donatie en transplantatie elkaar wel weer overlappen, omdat de ODC de transplantatiekant faciliteert met informatie.'

'Ik vind het jammer dat ik nu geen overleg meer heb met specialisten over de mogelijke acceptatie van donororganen. Persoonlijk vond ik de oude structuur goed werken, voor mij hoefde er dan ook niks te veranderen. Wanneer het UMCG een thoracaal orgaan heeft geaccepteerd van een donor, gaan we als ODC wel nog mee met het thoraxteam om het orgaan op te halen. Dit doen we, omdat het onderdeel is van de donatiezijde van het proces. Tijdens deze uitnames voert de ODC de perfusie uit. Om onze kennis op peil te houden, sluiten we als ODC’s in het UMCG aan bij het multidisciplinaire overleg. Daarnaast starten we in het UMCG met kwartaalbijeenkomsten tussen OPTC’s en ODC’s. Tijdens die bijeenkomsten bespreken we casuïstiek en identificeren we leer- en verbeterpunten.’

Anja Vogelzang - ODC in het UMCG — 'Het donatieproces op de IC kent voor ODC's nu een duidelijker einde'’

Karin Beer - ODC in het LUMC

‘Sinds de invoering van de OPTC-functie heb ik als ODC geen overleg meer met chirurgen, die misschien een orgaan van een van mijn patiënten ontvangen. Dat mis ik wel. Je bent toch erg betrokken bij je eigen patiënt en je leert ook veel van die gesprekken. Aan de andere kant denk ik dat het voor de chirurgen wel een voordeel is om met OPTC’s te werken. Zij zijn erg betrokken bij de transplantatiekant van het proces en kunnen daarin zelfstandig beslissingen nemen, zodat chirurgen minder vaak midden in de nacht uit bed worden gebeld. In het LUMC is de invoering van de nieuwe functie goed verlopen. Af en toe krijgen we nog een telefoontje dat voor de OPTC’s bedoeld is, en omgekeerd. Dat is vooral een kwestie van wennen.'

'De ODC’s en OPTC’s delen hier een kantoor, zodat we nauw bij elkaars werk betrokken blijven. Ook het contact met de OPTC’s in de andere ziekenhuizen verloopt goed. Wat ik in ieder geval niet mis, is om midden in de nacht het aanbod van bijvoorbeeld een donororgaan uit Duitsland af te handelen. Dat soort afwegingen en belletjes met de chirurg worden nu door de OPTC’s gedaan. Dat scheelt ons in de nacht veel tijd.’

Karin Beer - ODC in het LUMC — 'Wat ik niet mis zijn de telefoontjes midden in de nacht om het aanbod van een donororgaan af te handelen.'

Orgaanperfusie: een techniek in ontwikkeling

Orgaanperfusie is een techniek waarmee organen buiten het lichaam in een machine bewaard en geconditioneerd kunnen worden. Dankzij de perfusie kunnen organen die eerder werden afgewezen, worden getest om te bepalen of ze misschien toch goed functioneren. Binnen deze techniek is nog veel innovatie mogelijk, zoals warmte- en perfusiecamera’s, die de conditie van het orgaan monitoren. Dit zorgt hopelijk voor transplantatie van nog meer organen met een hoge kwaliteit.

Transparant Magazine

Dit is een bewerking van een artikel uit Transparant Magazine (auteur Raymon Heemskerk). Blader hier de laatste editie door. Wil je Transparant altijd thuis, op je werk of in je mailbox? Meld je dan hier aan!

> Aanmelden Transparant