Weefseldonatie: uitleg voor naasten
Heeft de arts met je gesproken over weefseldonatie? Op deze pagina lees je hoe dit werkt en wat je kunt verwachten.
Om welke weefsels gaat het?
Bij weefseldonatie doneert een overleden persoon weefsel. Dit kan gaan om:
- Oogweefsel
- Huid
- Hartkleppen
- Bot, kraakbeen en peesweefsel
Dit weefsel komt na de uitname in een weefselbank terecht. Artsen gebruiken deze weefsels om patiënten te helpen. Hierdoor kan hun kwaliteit van leven verbeteren.
Voor de weefseluitname
De arts wil eerst weten hoe de overledene in het Donorregister staat. Hij bespreekt de registratie met de naasten en geeft uitleg over weefseldonatie.
Waar moet je op letten als nabestaande?
Benoem in het gesprek met de arts je wensen over:
- Tatoeages
Soms moet een arts door een tatoeage snijden. Heb je hier bezwaar tegen? Geef dit aan. - Lichte balseming
Het kan zijn dat een lichte balseming gewenst is. Dat heet thanatopraxie. Dit zorgt ervoor dat het lichaam langer toonbaar is. Deze vorm van balseming kan, behalve bij donatie van huid. Bespreek met de arts wat voorrang krijgt: de wens van de overledene voor huiddonatie of de thanatopraxie. - Rituele wassing
Bij een rituele wassing wordt water gebruikt om het lichaam en de geest te zuiveren. Weefseldonatie is hierna niet meer mogelijk. Voor de wassing soms nog wel. Wil je een rituele wassing voor de overledene? Bespreek dan met de arts de mogelijkheden die er zijn na de weefseldonatie.
Toestemming voor onderzoek
Soms blijkt na uitname dat het weefsel niet geschikt is voor transplantatie. Het kan dan gebruikt worden voor onderzoek. Maar dit mag alleen als de overledene hiervoor toestemming heeft gegeven in het Donorregister of als de naasten toestemming geven.
Is er geen toestemming, dan wordt het ongeschikte weefsel vernietigd. Het uitnameteam neemt nooit weefsel uit alleen om onderzoek te doen.
Aanmelden van de donor bij de NTS
Voordat weefseldonatie kan starten, is er nog veel informatie nodig om te beoordelen of de overledene weefsels kan doneren.
De arts zoekt hiervoor medische informatie op over de gezondheid van de overledene en stelt soms ook enkele vragen aan de naasten.
Daarna belt hij met de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) om de donor aan te melden.
Verloop van de uitname
Een speciaal team neemt de weefsels uit en neemt bloed af voor onderzoek. De overledene moet binnen 6 uur na overlijden gekoeld worden.
Weefseldonatie gebeurt altijd in een uitvaartcentrum of ziekenhuis:
- Uitname van oogweefsel, huid en hartkleppen gebeurt meestal in het mortuarium van een uitvaartcentrum of in een ziekenhuis.
- Bij bot-, kraakbeen- en peesweefsel gebeurt de uitname altijd in een operatiekamer.
De uitname kan tot 24 uur na overlijden starten.
Hoeveel tijd kost de weefseluitname?
Het uitnemen van weefsels gebeurt zorgvuldig en kost daarom tijd. Daardoor kan het tot 30 uur na overlijden duren voordat het lichaam van de overledene beschikbaar is voor de nabestaanden.
Soms is er bij een niet-natuurlijk of onverwacht overlijden onderzoek nodig naar de oorzaak. Dit heet obductie. Weefseldonatie vindt altijd vóór de obductie plaats. De arts informeert je hierover.
Waarom duurt de weefseluitname soms zo lang?
Er is niet altijd meteen een ruimte vrij voor de uitname in het uitvaartcentrum of ziekenhuis. Ook kan het zijn dat alle speciale teams die de weefsels uitnemen al op pad zijn. Hierdoor kan het even duren voordat een team aanwezig is op de uitnamelocatie.
Na de uitname
Na de weefseluitname gaat de overledene naar de plaats die de naasten kiezen. Bijvoorbeeld naar huis of naar een uitvaartcentrum. Opbaren is altijd mogelijk. Het team zorgt ervoor dat de overledene er netjes uitziet na de donatie.
Lees hier per weefsel wat er wordt uitgenomen en waar je rekening mee moet houden bij de verzorging.
Oogweefsel
Bij oogweefseldonatie verwijdert het uitnameteam de oogbollen en plaatst oogprotheses terug. Zij sluiten vervolgens de ogen. Zo ziet het gezicht er weer normaal uit.
Verzorging
Soms ontstaat er een bloeduitstorting: een blauwe verkleuring rond het oog. Een uitvaartverzorger zorgt er met behulp van make-up voor dat dit niet te zien is.
Hartkleppen
De weefselbank heeft het hele hart nodig om te onderzoeken of de hartkleppen goed zijn. Bij de donatie van hartkleppen neemt het uitnameteam daarom het hele hart uit. Soms worden tegelijkertijd ook grote bloedvaten rond het hart uitgenomen. Het uitnameteam maakt een y-vormige snede in de borstkas om het hart uit te nemen. Ze hechten daarna de wond en plakken die af met pleisters.
Verzorging
Wij adviseren om bij het opbaren te kiezen voor kleding met een niet te lage hals. Dan zijn de pleisters niet te zien.
Botweefsel, kraakbeen en pezen
Bij de donatie van botweefsel, kraakbeen en peesweefsel verwijdert het uitnameteam deze uit de bovenarmen, de benen en/of het bekken. Alleen als er ook hartklepdonatie plaatsvindt neemt het uitnameteam ook het kraakbeen van de ribben uit.
Het uitnameteam maakt snedes om de weefsels uit te nemen. Het team vervangt de botten door biologisch afbreekbare protheses. Zo blijft de vorm van het lichaam zoveel mogelijk hetzelfde. Na de uitname hecht het uitnameteam de wonden en plakt deze af met pleisters.
Verzorging
Bij donatie van botweefsel, kraakbeen en pezen is het niet aan te raden om als nabestaande de overledene zelf te verzorgen. Dit komt doordat armen en benen minder stabiel zijn dan voorheen.
De uitvaartverzorger of naaste kan het lichaam van de overledene niet meer wassen na huiddonatie. Wij adviseren om bij het opbaren te kiezen voor kleding met lange mouwen en een lange broek of rok. Cremeren en begraven blijft mogelijk, ook op een natuurbegraafplaats.
Huid
Bij de donatie van huid neemt het uitnameteam huid van de rug, de benen, de billen en van de zij van de overledene af. Dit zijn hele dunne laagjes huid. Van de rug kunnen ze soms ook een dikkere laag huidweefsel halen. Deze laag halen ze vanaf de schouderbladen tot aan de onderrug.
Na het wegnemen van de huid krijgt de overledene een speciaal pak aan. Het pak is nodig, omdat het lichaam na de afname vocht kan verliezen. Over dit speciale pak kan gewone kleding heen.
Verzorging
Bij donatie van huid is het niet aan te raden om als nabestaande de overledene zelf te verzorgen. De uitvaartverzorger of naaste kan het lichaam van de overledene niet meer wassen na huiddonatie.
Wij adviseren om bij het opbaren te kiezen voor kleding met lange mouwen en een lange broek of rok. Begraven op een natuurbegraafplaats is niet meer mogelijk.
Wat gebeurt er met de weefsels na de uitname?
Na de uitname gaan de gedoneerde weefsels naar een weefselbank. Dit is een organisatie die de weefsels onderzoekt en de kwaliteit beoordeelt.
Na goedkeuring worden de weefsels bewerkt en bewaard. De bewaartermijn van gedoneerd weefsel varieert van 4 weken tot 5 jaar.
Hoe helpt gedoneerd weefsel een patiënt?
Donorweefsel kan veel patiënten helpen. Zodra een patiënt weefsel nodig heeft, doet de arts een aanvraag bij de weefselbank voor zijn patiënt.
Soms is er meer weefsel op voorraad dan nodig is voor Nederlandse patiënten. Dan zoekt de weefselbank een ontvanger in het buitenland. Dit voorkomt dat de weefselbanken weefsel weg moeten doen. Nederland ontvangt ook weefsel van buitenlandse weefselbanken om mensen in Nederland te kunnen helpen.
Oogweefsel: hoornvlies en oogrok
We gebruiken twee onderdelen van het oog: het hoornvlies en de oogrok.
- Hoornvlies kan troebel worden door een ziekte of aandoening. Met gedoneerd hoornvlies kan iemand weer zien.
- De oogrok is het buitenste witte laagje van het oog. De oogrok kan gebruikt worden om een beschadigd oog te behouden.
Hartkleppen
Een hartklep kan patiënten helpen om weer een normaal leven te leiden. De patiënten zijn pasgeboren baby's met een aangeboren hartafwijking, volwassenen met een niet goed werkende hartklep en patiënten met een acute ontsteking aan de hartklep.
Zij hebben met spoed een nieuwe hartklep nodig. Ook wordt er gekeken of bepaalde delen van de grote bloedvaten van het hart (patches) gebruikt kunnen worden voor transplantatie. Deze patches worden gebruikt om bloedvaten van een patiënt te repareren.
Bot-, kraakbeen en peesweefsel
- Bot
Met bot van een donor kunnen artsen bot vervangen dat beschadigd is, bijvoorbeeld door kanker of bij heupoperaties. - Kraakbeen
Artsen gebruiken donorkraakbeen om beschadigde gewrichten te herstellen. Denk bijvoorbeeld aan knieweefsel. Dit kan patiënten helpen om beter te bewegen en het kan zorgen voor minder pijn. - Pezen
Met pezen kunnen artsen beschadigde gewrichten herstellen. Bijvoorbeeld bij patiënten met reuma. Peesweefsel wordt ook gebruikt om gescheurde pezen te repareren in bijvoorbeeld knieën of schouders.
Huid
Donorhuid is nodig bij mensen met brandwonden en ander huidletsel. Artsen gebruiken donorhuid als een soort verband. Donorhuid zorgt voor minder pijn, minder infecties en minder littekens.
Uiteindelijk valt de donorhuid vanzelf van de genezen wond af. Als een dik stuk huid wordt gebruikt, groeit het wel aan bij de ontvanger.
Wil je weten wat de resultaten zijn van de weefseldonatie?
Als je wil weten wat de resultaten zijn van de donatie, kun je dat tegen de arts zeggen.
Je krijgt dan na ongeveer één week een brief van de NTS waarin staat welke weefsels gedoneerd zijn en een folder met informatie over het gebruik van gedoneerd weefsel.
Je krijgt niet te horen wie de weefsels heeft gekregen. Dat blijft anoniem. Dat is zo in de wet vastgelegd.
Geen behoefte aan informatie?
Je kunt ook bij de arts aangeven dat je geen informatie wil ontvangen over de donatie. Je krijgt dan geen brief van de NTS.
Je krijgt dan ook geen informatie als de uitname niet is doorgegaan. Soms gaat een uitname niet door omdat het bloed van de donor niet geschikt is of het uitnameteam iets ontdekt wat een probleem is voor donatie.
Als je op een later moment toch meer informatie wil, dan kun je altijd een e-mail sturen aan de NTS: nabestaanden@transplantatiestichting.nl. Vermeld duidelijk de gegevens van de overledene.
Geen extra kosten voor de nabestaanden
Natuurlijk hoef je niets extra’s te betalen voor de procedure van weefseldonatie. Je betaalt alleen voor de kosten die altijd bij een overlijden horen.
Bedankbrief van de ontvanger
Het komt heel soms voor dat mensen die weefsels hebben gekregen een bedankbrief sturen. De NTS vraagt op dat moment aan jou of je de brief wil ontvangen. De brief is anoniem en je krijgt deze via de NTS.
Vragen over donatie?
Heb je specifieke vragen over de weefseldonatie van de overledene? Stel deze aan de arts die betrokken is bij de donatie.