Niet alle donoren worden benut voor transplantatie
Niet alle aangemelde donoren leiden tot transplantaties. Deze studie laat zien welke factoren eraan bijdragen dat potentiële donoren uiteindelijk niet benut worden.
Vooral oudere donoren en donoren met comorbiditeit worden vaker niet benut. Ook laat het onderzoek opnieuw zien dat organen bij potentiële donoren na hersendood (DBD) vaker benut worden dan bij potentiële donoren na circulatoire dood (DCD).
Publicatie
Analysis of Unused Organ Donors in the Netherlands: Older Donor Age Associated With Higher Risk of Non-Utilization
- Auteurs: K.A. Chotkan, M.A. Kuiper, I.P.J. Alwayn, M.B.A. Heemskerk, A.E. Braat, N.E. Jansen
- Transplant International, 11 maart 2025
Aanleiding en doel
Ziekenhuizen en transplantatiecentra signaleren al langer dat aangemelde donoren vaker niet getransplanteerd leken te worden. Deze studie onderzocht of die toename objectief aantoonbaar is en welke factoren hieraan bijdragen.
- Opzet: Het is een retrospectieve analyse van alle aangemelde overleden donoren in Nederland tussen 1 januari 2018 en 31 december 2023 (n=2.235)
- Definities: Een utilized donor is iemand van wie minimaal één orgaan werd getransplanteerd. Bij unutilized donors werden geen organen getransplanteerd.
Wat waren de resultaten?
Het aantal aangemelde donoren steeg in de periode 2018–2023 met 14%: van 359 in 2018 naar 410 in 2023. In totaal werden 2.235 potentiële donoren aangemeld voor orgaandonatie.
Bij 1.618 donoren (72,4%) werd minstens één orgaan getransplanteerd. 617 donoren (27,6%) werden niet benut.
Opvallende trends
- Het aantal utilized donors steeg beperkt: van 276 in 2018 naar 285 in 2023 (+3%).
- Het aantal non-utilized donors steeg fors: van 83 in 2018 naar 125 in 2023 (+51%).
Meest voorkomende redenen waarom donoren niet benut werden:
- Een agonale fase die langer duurde dan 2 uur bij DCD-donoren (45%).
- Een onacceptabele medische voorgeschiedenis bij screening (22%).
Verschillen tussen DBD- en DCD-donoren
- Bij DBD-donoren was 13% toch niet benut na de aanmelding, tegenover 35% bij DCD-donoren.
- Bij DCD-donoren ouder dan 75 jaar werd zelfs 50% niet benut.
Donorkenmerken
Kijkend naar alle donoren (DBD én DCD) die niet benut werden in deze studie:
- Ze zijn gemiddeld ouder dan de wel gebruikte donoren.
- Ze hebben vaker comorbiditeit zoals hypertensie of diabetes.
Dit bevestigt de hypothese dat het vaker gaat om zogenaamde Extended Criteria Donors (ECD-donoren). Dit zijn organen van donoren die eerder niet geschikt werden geacht.
Wel moet vermeld worden dat we met deze studie geen groep potentiële donoren kunnen uitsluiten voor donatie. Ook al worden organen van oudere donoren vaker afgekeurd, levert deze groep ook nog steeds veel succesvolle transplantaties op.
Achtergrond: waarom bij DCD-donoren minder vaak donatie?
Bij DCD-donoren ging donatie vaker niet door vanwege een agonale fase die langer duurde dan 2 uur. De agonale fase is de periode tussen het stoppen van de levensondersteunende behandeling (switch-off) en het overlijden van de patiënt. Pas na de dood worden de organen uitgenomen.
Voor het behoud van de kwaliteit van de organen, is er een maximum tijdsduur vastgesteld tot aan de circulatiestilstand. Daarna is een orgaan minder of zelfs niet meer geschikt voor transplantatie.
Daarnaast is het moeilijk te voorspellen wanneer de dood zal intreden; sommige patiënten overlijden pas na vele uren, vandaar dat een heldere grens nodig is.
Waarom is deze studie belangrijk voor de orgaanketen?
De vergrijzing van de donorpopulatie blijft toenemen. De keten moet blijven investeren in technologie, zoals machineperfusie. Ook zijn strategische keuzes nodig over wanneer de grenzen bereikt zijn om ECD-donoren (Extended Criteria Donors) in te zetten.
Deze studie biedt de orgaanketen waardevolle inzichten om de effectiviteit, efficiëntie en maatschappelijke impact in de orgaanketen te verhogen. Zo kunnen we maatschappelijk verantwoord, doelgericht én duurzaam blijven werken.
Door ruimere criteria voor acceptatie van donoren (ook oudere donoren en donoren met comorbiteit) stijgt het aantal transplantaties. Tegelijkertijd neemt het percentage niet-gebruikte donoren toe. Ook procedures die niet leiden tot transplantatie vragen intensieve inzet van het IC-team, OK-capaciteit en inzet van perfusie-apparatuur. En het heeft ook impact op nabestaanden als een donatie toch niet door blijkt te gaan.
Wie werkten samen?
De data-analyse is gebaseerd op landelijke donatiegegevens van de NTS. De onderzoekers zijn verbonden aan diverse centra:
- Het transplantatiecentrum en de afdeling chirurgie van het LUMC (Chotkan, Alwayn, Braat)
- De intensive care van het Medisch Centrum Leeuwarden (Kuiper).
- NTS (Chotkan, Heemskerk, Jansen).
Gerelateerd onderzoek
Donatie-intensivist Angela Kotsopoulos ontwikkelde een model om de tijd tot overlijden te voorspellen. Het model voorspelt behoorlijk goed welke patiënten binnen 1 of 2 uur overlijden. Maar ook deze studie slaagde er niet in een groep donoren aan te wijzen die je niet meer zou willen proberen.
