Hoe voer je een cultuursensitief gesprek?

Bezeten door geesten

'Een voorbeeld is schizofrenie. Sommige mensen uit het Caribisch gebied of met een islamitische achtergrond zien dit niet als ziekte. Zij denken dat iemand bezeten is door geesten. Daar moet je dus heel anders mee praten als je een ‘behandeling’ wil bespreken. Met respect, en kennis van hun cultuur. Als je je als behandelaar of (geestelijk) verzorger daarin verdiept, dan begrijp je waaróm een patiënt of naaste iets zegt of beslist.’

Let op de context

Je hebt zogenaamde laag- en hoogcontextculturen. Die bepalen mede je communicatiestijl. Ramzi legt uit: ‘De Nederlandse cultuur is een voorbeeld van laagcontextcultuur. De communicatie is direct, expliciet, recht voor z’n raap. En: afspraak is afspraak. De woorden zelf vertellen de boodschap. Bij hoogcontextculturen, zoals in Zuid-Europa en niet-westerse landen, is juist de context bepalend. Religieuze achtergrond, toon, emotie en de gemeenschap spelen mee. Zo wordt in een hoogcontextcultuur een zieke oudere verzorgd door de familie. In Nederland is het gangbaar om iemand in een verzorgingshuis te plaatsen. Dat soort culturele verschillen werkt direct door in gesprekken.

Woordkeuze bij stoppen behandeling

'Onze Nederlandse communicatie wordt vaak niet begrepen of gewaardeerd. Woordkeuze is belangrijk. De boodschap ‘We gaan de behandeling stoppen’ is voor de meeste Nederlanders duidelijk. Voor hoogcontextculturen is dat veel te direct. Bij hen klinkt het respectvoller als een arts het formuleert als: ‘We gaan kijken of de behandeling nog vruchtbaar is.’

Vooroordelen over orgaandonatie

Cultuurverschillen, onwetendheid en vooroordelen hebben ook gevolgen voor medische behandelingen en het orgaandonatieproces. Ramzi: ‘Als je kijkt naar medische behandelingen, zijn islamitische patiënten vaak terughoudend bij het aanbod van morfine en palliatieve sedatie. Dus worden ze doorbehandeld, wat tot mensonwaardige situaties kan leiden. Bij orgaandonatie worstelen religieuze patiënten en hun naasten regelmatig met vragen. Zo weten ze bijvoorbeeld niet of ze wel een orgaan mogen ontvangen van, of doneren aan iemand die niet gelovig is.’ 

Materialen in diverse talen

Cultuursensitieve zorg en gespreksvoering kunnen in zulke situaties helpen. Hier is meer aandacht voor nodig, vindt de geestelijk verzorger. Hij denkt bijvoorbeeld aan materialen. ‘Zoals folders en filmpjes in de taal van mensen met een niet-westerse achtergrond. Met name in het Marokkaans en Turks. Maar ook in het Oekraïens of Syrisch is nog weinig beschikbaar. Een tolk lost niet altijd iets op, want dan gaat veel informatie verloren in de vertaling.’

Beleid is nodig

Ondanks de noodzaak voor verbetering, ziet Ramzi toch een positieve trend. ‘Hier in Limburg is er binnen de geestelijke verzorging beperkte aandacht voor diversiteit en inclusiviteit, maar vanaf Brabant is dat meer. Zeker binnen de psychiatrie en thuiszorg.’ Hij pleit wel voor een structureel duurzamer aanpak. ‘Ik word af en toe uitgenodigd door mensen op de werk vloer om te praten over cultuursensitieve zorg. Fijn en belangrijk dat zij er aandacht voor hebben. Maar het is ook nodig om de laag daarboven te bereiken, zodat het beléid kan worden. Zowel in de zorginstellingen als vanuit de overheid moet het een duurzaam karakter krijgen. Pas dan hebben patiënten en nabestaanden uit diverse culturen er echt profijt van.’